Հայկական մամուլի օր

ՀՀ կառավարության 2004թ. ապրիլի 22-ի որոշմամբ հոկտեմբերի 16-ը նշվում էր որպես «Մամուլի աշխատակցի օր», որը հետագայում վերանվանվեց և դարձավ Հայկական մամուլի օր: Այս օրը նշանավորվել է Մադրասում հայկական առաջին «Ազդարար» տպագիր պարբերականի հրատարակությամբ:«Ազդարարը» առաջին հայկական պարբերականն է: Հիմնադրվել է Մադրասում 1794 թվականի հոկտեմբերի 14-ին:«Ազդարար» ամսագրի հիմնադիրն էր Հարություն Շմավոնյանը: Այն գործել է մինչև 1796 թվականի մարտ ամիսը:
Այդ ընթացքում հրատարակել է 18 համար: Լուրերից բացի, պարբերականում տպագրվում էին նաև գեղարվեստական ստեղծագործություններ, թարգմանություններ, պատմական աշխատություններ:
Տպագրվում էին նաև լուրեր Ռուսաստանից, ինչպես օրինակ՝ Եկատերինա Երկրորդի հրամանը հայերի համար Գրիգորիոպոլ քաղաքի հիմնադրման մասին:
«Ազդարարը» գիտաճանաչողական, պատմագիտական, գրական, հասարակական հանդես էր և արտացոլել է հնդկահայ կյանքը, անդրադարձել հայ ժողովրդի լուսավորության, ազգային ինքնագիտակցության, ազատագրության խնդիրներին։ Տպագրել է նաև բարոյախրատական բովանդակությամբ բանաստեղծություններ, առակներ, զրույցներ, պատմվածքներ, դաստիարակչական հոդվածներ, իրազեկել Հարավային Կովկասում տեղի ունեցող իրադարձությունների մասին։ Ամսագիրը գաղութահայերին հորդորել է վերադառնալ հայրենիք։
«Ազդարարի» առանձին համարներ տպագրվել են պատկերազարդ, կարմրագույն տառերով։ Շմավոնյանը թղթակցություններ էր ստանում Մադրասից, Կալկաթայից, Բասրայից, Չինաստանից, Ֆիլիպիններից, նաև նյութեր էր տպագրում Երևանից և Շուշիից։ Ազդարարի հրապարակախոսներից աչքի էր ընկնում Սեթ Մամյանը։ «Ազդարարի» գրական բաժնում տպագրվել է Հակոբ Սիմեոնյան Այուբյանցի Հեյդար խանի պատմությունը, Շմավոնյանը թարգմանել է նաև ամերիկացի մանկագիր Թովմաս Դեյի Փոքրիկ Ջեկի պատմությունը, Ադիսոնի Միրզայի տեսիլքը, Ստիլլի Սանտոն Բարսիսայի պատմությունը։ Տպագրել է նաև Խաչատուր Կեսարացու «Պատմութիւն պարսիցը»։

Սպիտակ ձեռնափայտի միջազգային օր

Սպիտակ ձեռնափայտի օրը (International White Cane Safety Day) յուրահատուկ է իր տեսակի մեջ: Այսօր տոն չէ, այլ հիշեցման օր, որի նպատակն է հիշեցնել ու տեղեկացնել ֆիզիկական սահմանափակումներ ունեցող մարդկանց խնդիրների մասին:

Բայց ինչու՞ է օրն անվանվել Սպիտակ ձեռնափայտի միջազգային օր: Պատմությունը սկիզբ է առնում դեռևս 1921 թվականից: Բրիտանական Բրիսթոլ քաղաքում ապրում էր երիտասարդ պրոֆեսիոնալ լուսանկարիչ Ջեյմս Բիգսը: Նա դժբախտ պատահարից հետո կորցրել էր տեսողությունը: Եվ նրա առաջ խնդիր էր դրված. սկսել նոր կյանք: Պետք էր ինքնուրույն հաղթահարել բոլոր բարդությունները, որոնք կկանգնեին նրա առաջ՝ նոր կյանք սկսելու ճանապարհին: Եվ առաջինը ձեռնափայտի օգնությամբ ինքնուրույն քայլելն էր ամենասովորական վայրերում՝ տանը, քաղաքում, այգիներում ու փողոցներում: Սակայն Ջեյմսը շուտով հասկացավ, որ սև ձեռնափայտով նրա խնդիրը չեն նկատում ո՛չ հետիոտները, ո՛չ էլ վարորդները: Իսկ հանձնվելու փոխարեն նա որոշեց այն ներկել սպիտակ: Եվ ձեռնափայտը շուտով դարձավ տեսանելի, այն սկսեցին նկատել: Հետևաբար այս լավ միտքը մեծ տարածում գտավ տեսողական խնդիրներ ունեցող մարդկանց շրջանում՝ նախ Անգլիայում, ապա ամբողջ Եվրոպայում, Ամերիկայում…
Փաստորեն, այս փոքրիկ համարձակ քայլը սկիզբ դրեց մեծ գաղափարի: Արդյունքում որոշում ընդունվեց հոկտեմբերի 15-ը հայտարարել Սպիտակ ձեռնափայտի միջազգային օր, որն առաջին անգամ նշվել է 1964 թվականին ԱՄՆ-ում:

Ձեռքերի լվացման համաշխարհային օր

ՄԱԿ-ի մանկական հիմնադրամը հոկտեմբերի 15-ը պաշտոնապես հայտարարել է Ձեռքերի լվացման համաշխարհային օր (Global Handwashing Day), այն առաջին անգամ անցկացվել է 2008 թվականին ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայի կողմից հռչակված սանիտարական տարվա շրջանակներում:

ՄԱԿ-ի եւ ԱՀԿ-ի փորձագետները պնդում են, որ ողջ աշխարհում ձեռքերը չլվանալու խնդիրն անհամեմատ ավելի լուրջ է, քան շատերին կարող է թվալ: Հենց չլվացված ձեռքերի միջոցով են մի շարք ծանր հիվանդությունների, մասնավորապես՝ գրիպի, վիրուսային թոքաբորբի, սնկային հիվանդությունների, դիֆտերիայի, աղիքային ու աչքի ինֆեկցիաների եւ նույնիսկ հեպատիտի հարուցիչներն օրգանիզմ ներթափանցում: Աֆրիկայի եւ Ասիայի բազմաթիվ երկրներում չլվացված ձեռքերը երեխաների մոտ կարող են հսկայական թվով մահվան դեպքերի պատճառ դառնալ: ՅՈՒՆԻՍԵՖԻ կողմից տրամադրված տվյալների համաձայն, աշխարհում ամեն օր փորլուծության պատճառով շուրջ 5 հազար երեխա է մահանում: Փորլուծության պատճառն առավել հաճախ չլվացված ձեռքերն ու դրանց միջոցով օրգանիզմ անցած ինֆեկցիաներն են, այնպես որ հիշյալ մահվան դեպքերի մեծ մասը կարելի է ընդամենը ձեռքերը լվանալով կանխարգելել:
ԱՄՆ-ի հիվանդությունների կանխարգելման կենտրոնի մասնագետները ձեռքերի լվացումն անվանել են «առողջությունը պահպանելու գլխավոր միջոց»:
Մի շարք երկրներում Ձեռքերի լվացման համաշխարհային օրը մեծ աղմուկով եւ ճոխությամբ է նշվում, իսկ ՄԱԿ-ի աջակցությամբ էլ բազմաթիվ մասշտաբային ակցիաներ են կազմակերպվում, որոնց գլխավոր նպատակը մեկն է՝ չլվացված ձեռքերի եւ դրանց պատճառով առաջացող հիվանդությունների խնդրի նկատմամբ հանրության ուշադրությունը գրավել:
Ըստ փորձագետների, ձեռքերը ճիշտ լվանալն օգնում է 50 տոկոսով նվազեցնել աղեստամոքսային, մարսողական հիվանդությունների մահացության ռիսկը: Սակայն ոչ բոլորն են լվացվում այնպես, որ վերացնեն վտանգավոր միկրոբներն ու բակտերիաները: Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ մարդկանց միայն 5 տոկոսն է լվացվում այնպես, որ միկրոբներն ու բակտերիաները վերանան, մնացյալ (5 տոկոսը՝ չգիտի ձեռքերը լվանալու ճիշտ ձևը: Ձեռքերը ճիշտ լվանալու համար պետք է լվացվել 40-60 վայրկյան, սրբվել սրբիչով այնքան մինչև ձեռքերը լավ չորանան, ծորակի փականը փակել սրբիչով:

Գյուղացի կանանց միջազգային օր

1995թ-ին Պեկինում, ՄԱԿ-ի Կանանց 4-րդ միջազգային համաժողովում, որոշվել է հոկտեմբերի 15-ն ընդունել Գյուղացի կանանց միջազգային օր:  

Ըստ վիճակագրության` գյուղացի կանայք կազմում են աշխարհի բնակչության մեկ քառորդից ավելին: Օրը կոչված է հանրությանը հիշեցնելու, թե որքան շատ բաների համար է պարտական գյուղացի կնոջն ու նրա աշխատանքին: Նրանք առանցքային դեր են խաղում սննդի արդյունաբերության և գյուղական համայնքների կայուն զարգացման գործում: Սակայն այսօր նրանց իրավունքներն ամբողջ աշխարհում լիովին պաշտպանված չեն: 
Ամեն տարի հոկտեմբերի 15-ին գյուղական միջավայրերում անցկացվում են տարբեր միջոցառումներ` գյուղացի կանանց նույն կարգախոսով` 'հասանելի դարձնել վարկերը, տեղեկատվական-հեռահաղորդակցական տեխնոլոգիաներն ու մաքուր ջուրը: Ինչպես գիտենք, Հայաստանի գյուղերում ևս ջրի տեխնոլոգիայի, բժշկական որակյալ ծառայությունների ու ցածր տոկոսադրույքներով վարկերի ահռելի պակաս կա:

Փոստի համաշխարհային օր

Հոկտեմբերի 9-ը փոստի աշխատակիցների համաշխարհային օրն է: Այն միջազգային նաև նշվում է ՄԱԿ-ի համակարգում։

Տոնը նշվում է Համաշխարհային փոստային միության 14-րդ համաժողովի որոշմամբ՝ միության հիմնադրման օրը։ 1874 թվականի հոկտեմբերի 9-ին Շվեյցարիայի Բեռն քաղաքում 22 երկրի ներկայացուցիչներ ստորագրեցին Բեռնի պայմանագիրը, որը դրեց Փոստային գլխավոր միության հիմքերը։ 1878 թվականին միությունը վերանվանվեց ու սկսեց կոչվել Փոստային համաշխարհային միություն, որն այսօր ներառում է 189 երկիր։ 1992 թվականից Հայաստանը Համաշխարհային փոստային միության անդամ է: Օրվա ընտրությունը պատահական չէ. 1874 թվականին այդ օրը ստեղծվել է Համաշխարհային փոստային միությունը:

Տոնի մասին որոշումը կայացվել է 1969 թվականին Տոկիոյում Փոստատարների համաշխարհային միության կոնգրեսի ժամանակ:

Ամբողջ աշխարհում հոկտեմբերի 9-ից սկսած անցկացվում է Նամակի միջազգային շաբաթ:

Աշխարհում առաջին փոստային նամականիշերն ի հայտ են եկել 1840թ-ին Անգլիայում: