Երկրաժարժից 23 տարի անց. Գյումրին չի վերականգնվում
Տիկին ժենյան 75 տարեկան է: Երկրաշարժին նա կորցրել է դստերը: Նրա տունն ամբողջությամբ ավերվել էր: Կորստի ծանրությունից հազիվ սթափվելով՝ տան փլատակների կողքին նրա 2 որդիները կառուցել են ժամանակավոր կացարան: Որդիներից մեկը մեկնել է արտասահման՝ չկարողանալով աշխատանք գտնել Գյումրիում, իսկ մյուսը ընտանիք է կազմել և բնակություն հաստատել այդ ժամանակավոր կացարանում:
Մեր այցելության ժամանակ տունն աննմխիթար վիճակում էր, խոհանոցի պատուհանները զուրկ էին ապակիներից, երկու փոքրիկ, մռայլ, խոնավ սենյակ, որտեղ ապրում են ընտանիքի 5 անդամները՝ տիկին ժենյան, նրա որդին և կինը՝ Աննան, զույգ թոռները: Թոռներից մեկը, ով 8 տարեկան է` տառապում է սրտի բնածին արատով՝ տետրադաֆալլո, տարել է սրտի վիրահատություն և հատուկ պայմանների կարիք ունի: Տիկին Ժենյան ունի շաքարային դիաբետ, իսկ նրա որդին 3-րդ կարգի հաշմանդամ է, ունի աչքի վնասվածք: Տունը տաքացնում են փայտի վառարանով, այստեղից- այնտեղից հավաքած վառելիքով, քանի որ գազի գումարը վճարելն անիրական է:
Նման պայմաններում ապրող ընտանիքների թիվը Գյումրում հսկայական է: Նրանք դեռ ապրում են հույսը դնելով մարդասիրական օգնության վրա, որը ավելի ու ավելի է շարունակում ծանրացնել իրավիճակը, քանի որ մարդիկ արդեն կախվածության մեջ են: Նրանք 23 տարի ապրել են մարդասիրական օգնության վրա հույս դնելով և մտածում են, որ այլ կերպ լինել չի կարող:
Աղետից անցել է 23 տարի՝ մոտ մեկ քառորդ դար, բայց Գյումրին չի վերականգնվում: Փլատակ դարձած շինություններն այդպես էլ թողնվել են, որ ուրվականի պես հետևելով քաղաքի բնակիչներին՝ ամեն օր թարմացնեն նրանց հիշողություննրը: Աղետի հետքերն առկա են շատ գյումրեցիների կենցաղում: Հոգեպես և ֆիզիկապես հյուծված այս քաղաքում մարդիկ շարունակում են ապրել տնակներում և խարխլված տներում՝ հուսալով ու սպասելով, որ մի օր արժանապատիվ կյանքով են ապրելու: Սպասում, որ հավերժություն է, քանզի արդեն սերունդներ են ծնվել ու մեծացել, աչքերը բացելուն պես, տեսել են մութ ու խոնավ պատեր, դժվար կենցաղ և այնպես են համակերպվել, որ ուրիշ բան պատկերացնել ի վիճակի չեն:
Այս ամենում ես համոզվեցի, երբ որպես թարգմանիչ ուղեկցում էի մարդասիրական հիմնադրամի շվեյցարացի տնօրեններին՝ անապահով ընտանիքների այցելության ժամանակ: Թվում էր` ամբողջ Գյումրին է ապրում մարդասիրական օգնության սպասելով:
Աննան՝ տիկին Ժենյայի դուստրը, արվեստի դպրոցում խմբավար աշխատելուց հետո և ունենալով բազմաթիվ շնորհներ, հիմա աշխատում է որպես հավաքարար, իսկ էլեկտրոմեխանիկ ամուսինը աշխատում է որպես պահակ: Նրանց չնչին աշխատավարձը չի բավականացնում նույնիսկ ամենաառաջնային կարիքներին:
Այս ամենին գումարած շուտով վերադառնալու է Տիկին ժենյայի մյուս որդին իր ընտանիքով և հնարավոր չի լինի այդտեղ այլևս բնակվել: Զարմանալին էլ այն է, որ ինձ համար անհասկանալի իրավաբանական որոշ պատճառներով ընտանիքը դուրս է մնացել բնակարանի բաշխման ծրագրից:
Մեր այցելության ժամանակ տունն աննմխիթար վիճակում էր, խոհանոցի պատուհանները զուրկ էին ապակիներից, երկու փոքրիկ, մռայլ, խոնավ սենյակ, որտեղ ապրում են ընտանիքի 5 անդամները՝ տիկին ժենյան, նրա որդին և կինը՝ Աննան, զույգ թոռները: Թոռներից մեկը, ով 8 տարեկան է` տառապում է սրտի բնածին արատով՝ տետրադաֆալլո, տարել է սրտի վիրահատություն և հատուկ պայմանների կարիք ունի: Տիկին Ժենյան ունի շաքարային դիաբետ, իսկ նրա որդին 3-րդ կարգի հաշմանդամ է, ունի աչքի վնասվածք: Տունը տաքացնում են փայտի վառարանով, այստեղից- այնտեղից հավաքած վառելիքով, քանի որ գազի գումարը վճարելն անիրական է:
Նման պայմաններում ապրող ընտանիքների թիվը Գյումրում հսկայական է: Նրանք դեռ ապրում են հույսը դնելով մարդասիրական օգնության վրա, որը ավելի ու ավելի է շարունակում ծանրացնել իրավիճակը, քանի որ մարդիկ արդեն կախվածության մեջ են: Նրանք 23 տարի ապրել են մարդասիրական օգնության վրա հույս դնելով և մտածում են, որ այլ կերպ լինել չի կարող:
Աղետից անցել է 23 տարի՝ մոտ մեկ քառորդ դար, բայց Գյումրին չի վերականգնվում: Փլատակ դարձած շինություններն այդպես էլ թողնվել են, որ ուրվականի պես հետևելով քաղաքի բնակիչներին՝ ամեն օր թարմացնեն նրանց հիշողություննրը: Աղետի հետքերն առկա են շատ գյումրեցիների կենցաղում: Հոգեպես և ֆիզիկապես հյուծված այս քաղաքում մարդիկ շարունակում են ապրել տնակներում և խարխլված տներում՝ հուսալով ու սպասելով, որ մի օր արժանապատիվ կյանքով են ապրելու: Սպասում, որ հավերժություն է, քանզի արդեն սերունդներ են ծնվել ու մեծացել, աչքերը բացելուն պես, տեսել են մութ ու խոնավ պատեր, դժվար կենցաղ և այնպես են համակերպվել, որ ուրիշ բան պատկերացնել ի վիճակի չեն:
Այս ամենում ես համոզվեցի, երբ որպես թարգմանիչ ուղեկցում էի մարդասիրական հիմնադրամի շվեյցարացի տնօրեններին՝ անապահով ընտանիքների այցելության ժամանակ: Թվում էր` ամբողջ Գյումրին է ապրում մարդասիրական օգնության սպասելով:
Աննան՝ տիկին Ժենյայի դուստրը, արվեստի դպրոցում խմբավար աշխատելուց հետո և ունենալով բազմաթիվ շնորհներ, հիմա աշխատում է որպես հավաքարար, իսկ էլեկտրոմեխանիկ ամուսինը աշխատում է որպես պահակ: Նրանց չնչին աշխատավարձը չի բավականացնում նույնիսկ ամենաառաջնային կարիքներին:
Այս ամենին գումարած շուտով վերադառնալու է Տիկին ժենյայի մյուս որդին իր ընտանիքով և հնարավոր չի լինի այդտեղ այլևս բնակվել: Զարմանալին էլ այն է, որ ինձ համար անհասկանալի իրավաբանական որոշ պատճառներով ընտանիքը դուրս է մնացել բնակարանի բաշխման ծրագրից:
Չնայած այս ամենին, ընտանիքը շարունակում է ապրել՝ երազելով մի օր լուծել բնակարանի խնդիրը,վերականգնել առոջությունը, բացել խանութ, զբաղվել երաժշտական գործիքաշինությամբ և մանրակերտությամբ:
Ամեն դեպքում, համաձայնեք, որ մենք, հայերս, զարմանալի կենսունակություն ունենք: