Մեդիաճամբար՝ պատմապատում 3- Յոթ վայր Գյումրի այցելելու համար

https://readymag.com/u1640103414/1680722/

Շարունակելի...

1.ՕԺիտի Տուն

Շենքը կառուցվել է 1890-ականներին քաղաքում հայտնի մեծահարուստ և բարերար Լևոն Դրամփյանի կողմից:

Տունը, որպես հարսանեկան օժիտ, Լևոն Դրամփյանը նվիրել է աղջկան՝ Ջավահիր խանումին: Այս պատճառով էլ գյումրիում այն հայտնի է, որպես «օժիտի տուն» անվանմամբ:
Ամուսնությունից հետո Ջավահիր խանումի ամուսին՝ Գեղամ Տեր-Պետրոսյանը Ցարական Իշխանության կողմից նշանակվում է Ալեքսանդրապոլի առաջին քաղաքագլուխ շենքը ծառայեցնելով՝ քաղաքապետարան:
Կառույցն ունի ճարտարապետական և հատակագծային յուրօրինակ հորինվածք:
Հուշարձանին հմայք է տալիս Ալեքսանդրապոլում հազվադեպ հանդիպող՝ առաջինից երկրորդ հարկ տանող շքաստիճանները:
Շինության հյուսիսային և արևմտյան ճակատներին ինքնատիպ շքապատշգամբներն են:

Խորհրդային կարգերի հաստատումից հետո շենքն ազգայնացվել է, ուր գործել են զանազան պետական, հասարակական և մշակութային հաստատություններ:

2.Ձիթողցյանց տուն-թանգարան

 Գյումրու ճարտարապետության խորհրդանիշներից մռկն է համարվում համարվող և գյումրեցու կենցաղը ներկայացնող «Գյումրու ժողովրդական ճարտարապետության և քաղաքային կենցաղի»

թանգարանը, որն ավելի հայտնի է «Ձիթողցոնց տուն» անունով:
Տունը կառուցվել է վաճառական, հայտնի բարերար՝ Պետրոս Ձիթողցյանի և իր երեք եզբայրների կողմից : Գաղթելով Արևմտյան Հայաստանի Ձիթող գյուղից և ունենալով բազմանդամ ընտանիք մրանք կառուցում են մեծ առանձնատուն:

Շինությունն ունի 1860-70-ականներին Ալեքսանդրապոլում տարածված կարմիր և սև տուֆ քարի սիստեմատիկ համադրություն:

Սկզբնական շրջանում կառույցը ծառայել է, որպես շահութաբեր տուն, իսկ խորհրդային իշխանության հաստատումից հետո տունը ազգայնացվել է և ունեցել զանազան գործառույթներ՝ հասարակական, բնակելի և այլն: Նախարարների խորհրդի որոշմամբ 1984 թվականից տունը դառնում է թանգարան:

3.Սուրբ Արսենի եկեղեցի

Սուրբ Արսենի, ռուսական եկեղեցի է տեղեկայված է Կազաչի պոստի տարածքում և հանդիսանում է Հայաստանի ամենամեծ ռուսական եկեղեցին։

Եկեղեցին կրում է Սերբիայի արքեպիսկոպոս Սբ. Արսենիի անունը։

Սուրբ Արսենին կառուցվել է 1870-ական թվականներին և օծվել է 1910 թ.-ի հունվարի 6-ին։

Եկեղեցին ունեցել է 2 հիմնական գմբեթ, որոնցից մեկը՝ զանգակատանը կոնաձև է՝ հայկական ճարտարապետությանը բնորոշ, իսկ մյուսը՝ սոխուկանման:

1930-ական թվականներին երկեղեցու գմբեթները քանդե

լ են և շինությունը սկսել են օգտագործել, որպես որբերի կացարան, անասունների ախոռ, իսկ ապա կինոակումբ:

2010-ական թվականներին եկեղեցին սկսել են են վերանորոգել հավատացյալների և բարերարների հանգանակություն միջոցով։

4. Մերկուրովի տուն-թանգարան

Տունը հիմնադրել են 1869 թվականին Արևմտյան Հայաստանից գաղթած Մերկուրովների ընտանիքի անդամների կողմից:

Սերգեյ Դմիտրևիչ Մերկուրովը՝ նշանավոր խորհրդային քանդակագործ է ով ունի հունա-հայկական ծագում: Նա ծնվել և կրթություն է ստացել Գյումրիում:
1980-ականներին քանդակագործի ցանկությամբ հուշարձան կառույցի վերականգնման և թանգարան ստեղծելու ընթացքում այն լրակառուցվել է, որի հետևանքով առաջացել է փոքրիկ ներքին բակ՝ կամարակապ դարպասով:
Մերկուրովի ամենահայտնի հավաքածուն իր կյանքի ընթացքում մահացած մարդկանց ու համաշխարհային առաջնորդների դիմակներն են : Նա ավելի քան 300 դիմակների հեղինակ է: Խորհրդային 59 առաջնորդների և հայտնի մարդիկ դիմակներ հետմահու ցուցադրվել են թանգարանում, այդ թվում նաև Լենինի իրական մահացած դիմակը:
Իր մահից առաջ Մերկուրովը իր տունը քաղաքին է տվել որպես նվեր, խնդրանքով, որ այն պետք է ծառայի արվեստին:

 5.Շիրազի տուն-թանգարան

1883թ. կառուցված և ճարտարապետական եզակի հորինվածով այս առանձնատունը պատկանել է քաղաքում հայտնի վաճառական Քեշիշյաններին: Կառուցված է սրբատաշ կարմիր և սև տուֆ քարի համադրությամբ: Ունի հետաքրքիր հորինվածքով իրականացված ներքին բակ, պարսպապատված սրբատաշ քարե շարվածքով: Արևմտյան ճակատային հատվածում, բնակելի կառույցին կից առկա է դեպի բակ տանող կամարակապ, շքեղ, նախշազարդ դարպաս:Տունը հեղափոխությունից հետո ազգայնացվել է և օգտագործվել որպես բազմաբնակարան բնակելի տուն: Նկուղը գործել է որպես արտադրական դահլիճ:

1980-ական թթ. բնակիչները տեղափոխվում են կառույցից և 2003թ-ին պաշտոնապես բացվում է Հովհաննես Շիրազի տուն-թանգարանը: Տունը բանատեղծին ներկայացվել է ավելի ուշ՝ 1983թ-ին, ցավոք բանաստեղծը այնտեղ մեկ տարուց էլ քիչ է ապրել, քանի որ մահացել է 1984թ-ին: Տունը հենց այն նույն փողոցում է, որտեղ գտնվում է Ավետիք Իսահակյանի տուն-թանգարանը: Չնայած Շիրազը չի հասցրել ապրել այս տանը, բայց հենց այստեղ՝ Իսահակյանի տան հարևանությամբ է ցանկացել օրերից մի օր

6. Մհեր Մկրտչյանի թանգարան

Թանգարանը հիմնադրվել է 2004 թվականին, բացումը տեղի է ունեցել 2006 թվականին՝ 19-րդ դարի վերջին կառուցված պատմաճարտարապետական արժեք ներկայացնող շենքում։

20-րդ դարի առաջին կեսին այն օգտագործվել է որպես բնակելի տուն, իսկ

խորհրդային հեղափոխությունից հետո կառույցն ազգայնացվել է և տարբեր

գործունեություններ կատարել:

1988թ-ի ավերիչ երկրաշարժից հետո այն ավերվել է: Ռուսթավելի փողոցի մասամբ վերակառուցումից հետո՝ 2004թ-ին բացվել է թանգարանը:

Թանգարանը լուսաբանում է արվեստագետի կյանքն ու գործը։ Թանգարանի գործունեության նպատակն է այցելուներին մոտիկից ծանոթացնել հայ մեծ դերասան Ֆրունզիկ (Մհեր) Մկրտչյանի կյանքին ու արվեստին։

Արտիստի կյանքի և գործունեության հետ կապված թանգարանում կա երկու հարյուր յոթանասունից ավելի լուսանկարներ։

Թանգարանում պահպանվում են Մհեր Մկրտչյանի ձեռքով արված ծաղրանկարներ, պատկերներ, նամակներ, փաստաթղթերի նմուշներ։

7.Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի

Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին կառուցվել է 1870-ականներին արևմտաեվրոպական ճարտարապետական ոճով: Նախկինում, Ալեքսանդրապոլում պահպանվում էր Աստվածամոր անվան սրբապատկերը: 1860-ականների վերջերին Էջմիածնի սուրբ հայրերը որոշոիմ են տեղափոխել սրբապատկերները, իսկ քրիստոնեական ավանդներին հավատարիմ ալեքսանդրապոլցիները չեն համաձայնվում այս որոշման հետ և ըմբոստանում են: Երկար բանակցություններից հետո որոշվում է, որ սրբապատկերը կմնա Ալեքսադրապոլում միայն այն դեպքում, երբ նրա պահպանման համար կառուցվի նոր եկեղեցի: Եվ ալեքսանդրապոլցիները կառուցում են նոր եկեղեցի «Սուրբ Աստվածածին» անվանմամբ: Եկեղեցուն կից գործել է աղջիկների Արղության դպրոցը: Խորհրդային շրջանի միակ գործող եկեղեցին է եղել: Եկեղեցու գմբեթի վեղարն եղել է փայտյա, քարով վերականգնվել է 1988 թ. երկրաշարժից հետո: Երկրաշարժի արդյունքում խոնարհվել էին նաև եկեղեցու զանգակատունը և երկու ռոտոնդաները, որոնք շատ արագ վերականգնվեցին: Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին համարվում է Շիրակի թեմական առաջնորդական եկեղեցի:

Պատմապատման հեղինակ՝ Մերի Կժդրյան

Այս պատմապատումը ստեղծվել է Գյումրի ինֆոտան մեդիաճամբարի ընթացքում՝ «Մեդիան քաղաքացիների տեղեկացված մասնակցության համար» ծրագրի շրջանակներում։