88-ի աղետի ու պատերազմի դառը հետևանքը․ Արցախից Գյումրի կրկնվող ճանապարհը

Կառուցած մի տունն ավերվեց երկրաշարժի հետեւանքով, իսկ երկրորդը պատերազմը խլեց

 

Թախծոտ, խորունկ աչքերն հառած սենյակի պատերին՝ որդեկորույս հայրը վերհիշում է Ռաֆիկի վերջին խոսքերը, հրաժեշտի պահը։ «Ասաց՝ մեկ է՝ ինձ կանչելու են․․․պա, ես գնացի․․․ ու գնաց պատերազմ։  Լավ դիպուկահար էր, ուժեղ էր»։ Ապա հեռախոսը հանում է ծոցագրպանից, դժվարությամբ միացնում, փնտրում որդու լուսանկարները, գտնում վայրկյաններ անց ու հպարտությամբ խոսում ամեն լուսանկարի պատմության մասին՝ «Ռաֆիկն ուժեղ էր, Ռաֆիկը քաջ էր․․ ուզում եմ մեծացնել էս նկարը՝ ավտոմատը ձեռքին է, շատ սիրուն է»,-ասում է նա։

Հոր մահճակալի մոտ սեղանին դրված է որդու մեծ լուսանկարը, կողքին մոմեր են, ծաղիկներ, աղոթագիրք։ 20-ամյա Ռաֆիկը պատերազմ մեկնել է հենց առաջին օրը, զորացրվել էր 6 ամիս առաջ։ Այդ ընթացքում հասցրել էր բանակ ճանապարհել կրտսեր եղբորը։ Ջրականի թեժ մարտերին է նահատակվել Ռաֆիկը՝ հոկտեմբերի 2-ին։

Հոկտեմբերի 6-ին հորը տեղեկացնում են որդու մահվան բոթը։ 20-ամյա Ռաֆիկի աճյունը տեղափոխում եւ հուղարկավորում են Գյումրիում։ «Ես ասելի էի՝ Շիրակ, իրենք հասկացել էին՝ Գյումրի։ Երբ բերեցին, ասացի՝ իմ քաղաքն է Գյումրին, այստեղ էլ կհուղարկավորեմ որդուս, բայց ես սկզբում նկատի էի ունեցել Արցախի Շիրակ գյուղը»,-ասում է հայրը։

Պատերազմի առաջին օրերին Արցախի Քաշաթաղի շրջանի Շիրակ գյուղից է  Գյումրի վերադարձել Սամվել Հարությունյանը։ Ծնունդով գյումրեցին ընտանիքի հետ Արցախում բնակվել  է 1997 թվականից։ Պատմում է՝ 88-ի երկրաշարժի հետեւանքով կորցրել է տուն-տեղը, հազիվ փրկվել, նոր բնակարան, սակայն, այդպես էլ չի ստացել։ «Մինչեւ հիմա տուն չեմ ստացել, 50-ամյակի վրա եմ ապրել, 7-րդ շենքում։ Հերթագրված էի, 2013 -ին ինձ ավտոմատ հանեցին Լեննականի գրանցումից, սեցին՝ ըդպես է, ես այդ ժամանակ արդեն Լեննական չէի ապրի»։

1990-ականներին հաճախ է գնացել Արցախ, իսկ 1997 թվականից արդեն հաստատվել, ժամանակավոր տուն կառուցել, ծառ տնկել, այգի հիմնել, զբաղվել հողագործությամբ։ Շիրակ գյուղում ընտանիքները շատ չեն եղել, վերջին տարիներին հազիվ 7-8 ընտանիք է ապրել։

«Մատերիալ տվեցին, ես իմ ձեռքով տուն սարքեցի, ժամանակավոր էր, էնքան, որ բնակվանք։ Ինչղոր սարքեցի, էդպես էլ թողեցի, եկա։ Ամեն ինչ թողեցի թուրքին՝ մեքենաներ, կահույք, հեռուստացույցներ, ինչ կար-չկար մնաց էնտեղ։ 250 կգ նուռ էի հավաքել, պտղատու այգի ունեի՝ ծիրանի, խնձորենի, բոլոր ծառերը ես էի տնկել՝ 48 ծառ։ Էդպես կապրեինք, կինս մահացել է 3-4 տարի առաջ։ Իմ տուն-տեղս թուրքին թողնելու դիմաց մեզ պիտի փոխհատուցում անեին, բայց ոչ մի բանից տեղեկություն չկա, գիտեմ չիդեմ՝ պտի էնեն»,-ասում է Սամվել Հարությունյանը։ Պտղատու այգու բերք ու բարիքը չկա այլեւս, փոխարենն այգու պահ տված լուսանկարներն են։ «Ես էնտեղ իմ այգով կզբաղվեի, հիմա էստեղ ինչո՞վ զբաղվեմ»,-հարցնում է նա ու պատմում՝ գյուղում առաջարկել են տուն, ինքն էլ անկեղծացել է՝ Գյումրուն մոտ լինի, որ կարողանա ոտքով հաճախ գնա-գա որդու գերեզմանին։ «Զանգեցին, գյուղում տուն առաջարկեցին, համաձայնվա, բայց սեցի, որ Գյումրուն մոտ էղնի․․․պատասախնեցին, որ հարցը նիստի քննարկմանն են դրել։ Իսկ դրանից առաջ տուն էին առաջարկում Մասիսին մոտ․․․»,-ավելացնում է։ 

Երկու որդիների հետ Սամվել Հարությունյանն արդեն մեկ ամսից ավելի է՝ բնակվում է Գյումրու թիվ 3 հատուկ դպրոցում, մինչ այդ Գյումրիում վարձով են բնակվել, ֆինանսական խնդիրներն այլեւս թույլ չեն տալիս վարձ վճարել։ Կրտսեր որդին ծառայում է Արցախում, իսկ միակ դուստրն ապրում է Կապանում։

Հայրը պատմում է՝ զոհված որդու հատուցման գումարը դեռեւս չեն ստացել, փաստաթղթային խնդիր են ունեցել, հետո կարգավորել։ Հաշվարկել է՝ ապրիլի կեսերին, հավանաբար, հատուցումը կստանան։

Ծախսերը շատ են, ապրելը՝ դժվար․ անկեղծանում է որդեկորույս հայրը․ ամեն անգամ Ստեփանակերտից փաստաթուղթ է հարկավոր, իսկ այն ձեռք բերելու համար ճանապարհածախս է պահանջվում։ 

Նյութը պատրաստեց Գյումրի ինֆոտան անդամ Հասմիկ Համբարձումյանը